Scrumowa nowomowa

„Na wczorajszej retrospektywie, którą facylitowałem, zespół słusznie zauważył, że nasze impedimenty nie mają żadnych action pointów…” – mógłby powiedzieć Scrum Master do Scrum Mastera, ale co właściwie znaczą te wszystkie słowa i w jakim są języku? W agile’owym środowisku liczba obco brzmiących sformułowań bije po oczach (uszach) na każdym kroku. Część z nich to po prostu angielskie lub spolszczone angielskie słówka, a część to nie do końca udane kalki językowe. Temat z pozoru mógłby wydawać się błahym, można by rzec, takie czasy… Problem pojawia się jednak, gdy tego typu językowe koszmary wypaczają znaczenie, oraz idące za nim w parze, zrozumienie danego zagadnienia.  Postarajmy się zatem spojrzeć głębiej i przeanalizować dokładniej kilka najpopularniejszych, angielsko-polskich tworów.

Retrospektywa czy retrospekcja?

Zacznijmy naszą pseudo naukową analizę od jednego ze wydarzeń Scrumowych jakim jest Retrospekcja Sprintu… No właśnie, a może retrospektywa? W oryginalnej, angielskiej wersji Scrum Guide’a widnieje Sprint Retrospective, zajrzyjmy zatem w pierwszej kolejności do słownika angielsko-angielskiego od Cambridge i sprawdźmy definicję tego słowa w formie rzeczownika.

Retrospective (noun) – a show of the work an artist has done in their life so far.

Że co?! A jak to się ma do przeznaczenia tego wydarzenia w Scrumie? Jaki artysta? Zerknijmy dla pewności do słownika Oksfordzkiego:

Retrospective (noun) – an exhibition or compilation showing the development of an artist’s work over a period of time.

Coś tu nie gra. Wspomniane wydarzenie najczęściej nazywane jest przez członków zespołów scrumowych „retrospektywą”, co, trzeba przyznać, brzmi bardzo podobnie do słówka angielskiego. Tak też zostało przetłumaczone w polskiej wersji Scrum Guide’a. Sięgnijmy zatem do Słownika Języka Polskiego PWN. Pierwsze znaczenie tego słowa to:

„…chronologiczny przegląd dzieł danego artysty lub grupy artystycznej”. 

PWN podaje także przykład użycia:

„To część wielkiej retrospektywy moich prac, którą przygotowuje muzeum Guggenheima. Pierwszą rzeźbę z tego…”

Słownikowa definicja rzeczownika „retrospektywa” brzmi podobnie do angielskiej, czyli… nijak ma się do tego czym Sprint Retrospective jest w rzeczywistości.
Nie zapominajmy jednak, że słowo to nie występuje samotnie, a w odniesieniu do Sprintu. Sprawdźmy zatem czy angielskie „retrospective” nie może też funkcjonować jako inna część mowy niż rzeczownik…

Cambridge: „retrospective (adj. – przymiotnik) – looking back over the past”.
Oxford: „retrospective (adj. – przymiotnik)  – looking back on or dealing with past events or situations”.

Bingo! Czy ten opis nie przypomina bardziej celu naszego ulubionego wydarzenia w Scrumie czyli spoglądania wstecz? Rzućmy zatem jeszcze raz okiem na SJP. W ramach definicji słowa „retrospektywa” znajdujemy odnośnik – zobacz także: retrospekcja. Pierwsze znaczenie tego rzeczownika to:

Retrospekcja – odtwarzanie w pamięci przeżyć lub zdarzeń z przeszłości; też: przeżycie lub zdarzenie odtworzone w pamięci.

Bazując na powyższych, słownikowych znaczeniach słów retrospektywa i retrospekcja, możemy chyba wyciągnąć wniosek, że wydarzenie mające na celu inspekcję działań w minionym Sprincie to raczej Retrospekcja Sprintu, a nie Retrospektywa, która z kolei wydaje się być zwyczajną kalką językową, zbliżoną brzmieniowo do angielskiego słówka. A może po prostu… mówmy w skrócie „retro” ;)?

Produkcja, dystrybucja, facylitacja

W Scrum Guidzie z 2017 roku, w rozdziale dotyczącym obowiązków Scrum Mastera, mogliśmy przeczytać, że osoba pełniąca tę role wspiera Właściciela Produktu (Product Owner’a) oraz deweloperów poprzez: „Facilitating Scrum events as requested or needed„. Autor polskiego tłumaczenia, Tomasz Włodarek określił ten rodzaj czynności jako „wspomaganie przebiegu wydarzeń scrumowych”, co brzmi bardzo sensownie i w tym kontekście trafnie oddaje sens angielskiego czasownika „to facilitate”.
Z kolei ostatnia wersja Przewodnika po Scrumie z roku 2020 ograniczyła ten zakres obowiązków Scrum Mastera do:
„Facilitating stakeholder collaboration as requested or needed”
Zaglądając po raz kolejny do Słownika Języka Polskiego PWN znajdziemy spolszczoną, bardzo zgrabną fonetycznie wersję tego słowa czyli facylitacja, która oznacza:

1. (psych). niewyuczone, chwilowo trwające zwiększenie siły reakcji
2. (psych.) wzajemny wpływ członków grupy powodujący wzrost zachowań określonego rodzaju; też: pobudzenie uczuć wrogości prowadzące do osłabienia kontroli zachowania

O tyle, o ile druga z przedstawionych w słowniku definicji, zakwalifikowana do kategorii psychologia, po części oddaje sens tego co Scrum Master, (czytaj facylitator), może robić w trakcie wydarzeń scrumowych, to pierwsza jest od tych czynności bardzo odległa. Pozostaje więc pytanie czy coś, co w żargonie zespołów scrumowych określane jest mianem facylitacji nie jest znaczeniowo bliższe roli mediatora lub moderatora spotkań. Oczywiście mediacja, moderacja i facylitacja różnią się od sobie zamysłem z jakim wchodzimy w proces, ale to już chyba temat na oddzielny artykuł… 😉

Nie samo znaczenie jest jednak elementem, na punkcie którego jestem dość mocno wyczulony. Częstotliwość padania terminu facylitacja i wszelakich jego odmian typu „sfacylitowany” jest zbliżona do liczby niekończących się dyskusji na temat różnic pomiędzy Scrum Masterem, a Agile Coachem. Z braku lepszego, polskiego odpowiednika, tak już się po prostu przyjęło, więc zostawmy samo znaczenie tego słowa w spokoju.
Z kolei sama wymowa to coś, co zawsze kłuje mnie w uszy. Nie wiedzieć czemu, bardzo dużo osób tworzy przedziwaczną hybrydę polskiego i angielskiego i wymawia to słowo jako „fasylitacja”, „fasylitator”… To trochę tak jakby zamiast certyfikat i certyfikowany, mówić „sertyfikat” i „sertyfikowany”. Albo jeszcze lepiej: „sertyfikowany fasylitator”, .. 😉

Deweloper developerowi nierówny

W języku polskim mianem dewelopera najczęściej określa się firmę zajmującą się budową i sprzedażą mieszkań. Przedsiębiorstwa tego typu nierzadko też posiadają to słowo w swojej nazwie, przykładowo: Dom Development S.A. czy Ronson Development Sp. z o. o.
Możemy usłyszeć też pełną odmianę tego słowa, w stylu: „szwagier robi w deweloperce” albo „jadę podpisać umowę przedwstępną u dewelopera„.
Środowisko IT natomiast zwykło określać tym samem terminem osobę zajmującą się programowaniem, pisaniem kodu, czyli dla kogoś z poza branży, po prostu programistę. Deweloperzy w IT najczęściej dzielą się też na tych bardziej „frontowych” (czyli front-end developer), bardziej back-end’owych (back-end developer) czy tak zwanych full stacków, którzy potrafią jedno i drugie.
A zatem kto ma racje? Czy deweloper to programista czy firma budowlana? Słownik nie pozostawia złudzeń, znajdziemy w nim jedynie pierwsze ze wspomnianych znaczeń, odnoszące się wprost do budowlanki. Dopuszczalna forma to zarówno ta pisana przez „v” jak i spolszczona przez „w”.
Co zatem z naszymi Developerami ze Scrum Guide’a? Przecież z założenia zespoły scrumowe nie zajmują się budowlanką (a może są i takie…? Jeżeli znacie jakieś ciekawe przypadki podzielcie się proszę w komentarzu). Nie możemy też postawić znaku równości pomiędzy deweloperem, a programistą i używać jedynie drugiego słowa w odniesieniu do IT, ponieważ wśród Developerów znajdą się też osoby o kompetencjach innych niż programowanie. W „Przewodniku po Scrumie czytamy”:

Zakres konkretnych umiejętności niezbędnych Developerom często bywa szeroki i różni się w zależności od dziedziny.

Scrum Guide, listopad 2020

W takim razie kim jest deweloper i jaka jest jego poprawna definicja? Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie spróbujmy przeanalizować znaczenie oryginalnego słowa w języku angielskim, posługując się słownikiem Cambridge.

Źródło: https://dictionary.cambridge.org/pl/dictionary/english/develop

Wniosek nasuwa się sam. Skoro „to develop” to po prostu rozwijanie i budowanie czegoś złożonego to każdy tutaj ma rację i słowo to może dotyczyć zarówno budowania mieszkań jak i tworzenia oprogramowania czy innych, skomplikowanych rzeczy.

W języku polskim utarło się już mocno, że deweloper to firma z branży budowlanej. Funkcjonuje też nawet określenie stanu wykończenia mieszkania mianem „stanu deweloperskiego” czyli ze wszystkimi mediami, ale bez mebli i wykończenia. Być może jest to po prostu kolejny przykład pospolicenia się nazw branżowych czy marketingowych tak jak chociażby „adidasy”, „CPN” (stacja benzynowa), „dżip” czy „geberit (zestaw podtynkowy)”… Poprawnym sformułowaniem wydaje się być natomiast zestawienie słowa deweloper z branżą, do której ma się odnosić czyli: deweloper budowlany czy deweloper oprogramowania (software).

Na koniec garść zasłyszanych, językowych potworków: „ale przydeweloperzył”…”, „wydewelopowane”, „dewelopment tego ficzera jest w in progresie” czy mój ulubiony sposób wymowy „diweloper” 😉

Kompetencje w Zespole Scrumowym

Wspomniany we wcześniejszym akapicie Zespół Scrumowy, w skład, którego wchodzą Deweloperzy, posiada dwie podstawowe cechy.
Po pierwsze jego członkowie sami decydują o tym jak wykonają zaplanowaną na Sprint pracę i jak osiągną Przyrost (Increment) czyli są samo-zarządzający.
Po drugie zespół jako całość (a nie, co jest mylną interpretacją, jego pojedynczy członkowie) posiada wszelkie kompetencje i umiejętności do wytworzenia tegoż Przyrostu produktu, czyli jest… międzyfunkcjonalny, jak czytamy w Scrum Guidzie.

Czyżby znowu pudło? Pomimo tego, że termin nie znajduje się w słowniku języka polskiego to użyty jest w literaturze naukowej w kontekście zarządzania. W pozycji Andrzeja Koźmińskiego pod tytułem „Zarządzanie Międzynarodowe” (Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1999, ISBN: 83-208-1213-5) czytamy:

Zarządzanie międzyfunkcjonalne w skali międzynarodowej polega na uzgadnianiu i koordynacji zlokalizowanych w różnych krajach zasobów i działań służących realizacji funkcji badań i rozwoju, marketingu i wytwarzania produktów. Celem jest maksymalizacja wartości tworzonej przez firmę jako całości i umocnienie jej pozycji konkurencyjnej na międzynarodowych rynkach. Służą do tego odpowiednio skonstruowane systemy informacyjne oraz międzyfunkcjonalne zespoły ludzkie.

A zatem logika podpowiada, że samo użycie tego słowa, skoro znajdujemy je w naukowej literaturze, wydaje się być prawidłowe. Jest jednak dosyć rzadko używane w mowie i wydaje mi się, że przymiotnikiem lepiej oddającym znaczenie angielskiego cross-funtional jest wielofunkcyjny, interdyscyplinarny, wielodziedzinowy czy chociażby, po prostu uniwersalny. Z kolei często słyszanym, przedziwnym językowym frankensteinem jest cross-funkcjonalny, co brzmi równie odstraszająco co zapdejtować rikłest 😉

Podwójna liczba mnoga User Stories

Z jakiegoś powodu uwielbiamy w języku polskim dodawać do, już istniejącej w oryginalnym języku, liczby mnogiej, dodatkową, nadmiarową. Przykładowo w ten sposób powstały „czipsy” czy „snikersy” (trampki). Nie inaczej jest w języku agile’owców. Najczęściej ten schemat słyszę gdy ktoś mówi o historyjkach użytkownika czyli po angielsku User Stories. Literka „s” na końcu tego rzeczownika już oznacza, że jest ich wiele, ale dla bardziej swojskiej brzmienia wolimy „storisy” ;).

Newsletter

Dziękuję za dotrwanie do końca, mam nadzieję, że spodobał Ci się artykuł.
Jeżeli chcesz dostawać powiadomienia o nowych treściach na blogu zapisz się na newsletter korzystając z formularza poniżej.

Źródła:
https://en.oxforddictionaries.com/
https://dictionary.cambridge.org/
https://sjp.pwn.pl/