Kim jest Scrum Master?

Scrum i Agile bije ostatnimi czasy wszelkie rekordy populraności. Wszechobecne ogłoszenia o pracę dla Scrum Masterów, Agile Coach’y i transformacje Agile dużych korporacji wyrastające jak grzyby po deszczu, to nowa codzienność. Niestety w równie szybkim tempie przybywa osób, które na temat zwinności nie wiedzą zbyt wiele lub co gorsza, mylnie ją interpretują. Kim jest Scrum Master i za co tak na prawdę odpowiada?

Czym jest Scrum?

Aby odpowiedzieć sobie na pytanie „kim jest Scrum Master” musimy najpierw osadzić tę rolę w kontekście, z którego się wywodzi. Zacznijmy od tego, że jest to jedna z trzech odpowiedzialności (dawniej określanych mianem „ról„) we frameworku Scrum.
W tym miejscu posłużmy się definicją z oficjalnego „Przewodnika po Scrumie”.

Scrum to uproszczone ramy postępowania (framework), które pomagają poszczególnym osobom, zespołom i organizacjom wytwarzać wartość poprzez adaptacyjne rozwiązywanie złożonych problemów.

Scrum Guide 2020

Tłumacząc z polskiego na nasze, jest to po prostu pewien zestaw reguł i wytycznych, które ułatwiają efektywne tworzenie złożonych produktów (takich jak np. software) w zmiennym, trudnym do przewidzenia środowisku.
Scrum składa się z pięciu wydarzeń, trzech artefaktów oraz wspomnianych trzech odpowiedzialności. My skupimy się na jednej z nich.
A zatem jeżeli w danym zespole mierzymy się ze złożonymi problemami i decydujemy się na zastosowanie tegoż właśnie frameworku to niezbędne będzie również obsadzenie Scrum Mastera.

Obowiązki Scrum Mastera

Podstawowym zadaniem SM-a jest przede wszystkim zadbanie o to, aby framework Scrum był zrozumiały i stosowany zgodnie z tym, co opisuje wspomniany Przewodnik (Scrum Guide™). Co to oznacza w praktyce? Bardzo często Scrum Masterzy zajmują się przykładowo organizacją różnego rodzaju szkoleń Scrum, praktycznych warsztatów, rozpowszechnianiem merytorycznych materiałów czy po prostu indywidualnym mentoringiem. Nie bez przyczyny w nazwie tej odpowiedzialności jest „master”. Muszą to być prawdziwi mistrzowie w swoich fachu, mający wiedzę w małym palcu :). Tym bardziej, że Scrum jest w rzeczywistości bardzo prosty do zrozumienia, ale trudny do wdrożenia w praktyce. To trochę tak jak z grą w szachy czyli easy to learn, hard to master.

Scrum Master wspiera Zespół Scrumowy

W skład Zespołu Scrumowego wchodzą Deweloperzy, zajmujący się pracą wytwórczą, Product Owner oraz Scrum Master. Jest to jeden z trzech poziomów, na których działa SM, często mylnie interpretowany jako jedyny. Pełny zakres obowiązków w tej roli to także praca z organizacją i otoczeniem zespołu, ale o tym później.

Scrum Master odpowiada za efektywność Zespołu Scrumowego, który pod jego skrzydłami powinien skutecznie realizować cele i regularnie, w krótkich odstępach czasu, dostarczać wartościowe, użyteczne funkcjonalności produktów. Aby tak się stało będzie wspierał zespół w usuwaniu stojących mu na drodze przeszkód czyli tak zwanych impedimentów. Mogą to być przykładowo problemy natury komunikacyjnej, kompetencyjnej, procesowej czy narzędziowej. Wszystko to z czym Zespół Scrumowy nie jest w stanie poradzić sobie sam, czyli innymi słowy wykracza to poza umiejętności jego samozarządzania, będzie wymagało wsparcia Scrum Mastera.

Nie zmienia to jednak faktu, że dobry SM powinien motywować swój zespół do rozwoju i coraz większej samodzielności w rozwiązywaniu problemów. Stopniowo podnosi zatem poprzeczkę wzmacniając wspomniane samozarządzanie w zespole i od samego początku dąży do tego, aby pozostać w tej kwestii zbędnym.

Innym wsparciem dla zespołu ze strony SM-a może być też facylitacja Wydarzeń Scrumowych i zadbanie o to, aby były one konstruktywne, wartościowe i kończyły się o czasie. Przykładowo przeciągnięta o pół godziny Retrospekcja, której efektem nie będzie przygotowanie konkretnego planu usprawnień to po prostu marnotrawstwo, do którego Scrum Master nie powinien dopuszczać stosując różne narzędzia facylitacyjne.

Scrum Master wspiera Product Ownera

Role Scrum Mastera i Product Ownera wchodzą w skład wspomnianego wcześniej Zespołu Scrumowego. Wspieranie swojego PO to osobna i obszerna płaszczyzna działań każdego Scrum Mastera. Można by wręcz zaryzykować stwierdzenie, że SM jest jego prawą ręką. Stanowi ogromne wsparcie w jednej z podstawowych odpowiedzialności PO czyli w skutecznym zarządzaniu Product Backlogiem i formułowaniu Celów Produktu rozwijanego przez zespół. Scrum Master pomaga:

• wdrożyć skuteczne techniki priorytetyzacji elementów Backlogu,
• odpowiedzieć na pytanie jak dzielić User Story i jak formułować je w zwięzły i klarowny sposób,
• zastosować empiryczne, oparte o doświadczenie metody planowania,
• budować współpracę i relacje z interesariuszami.

Scrum Master wspiera organizację

Każdy Zespół Scrumowy funkcjonuje w pewnym, szerszym otoczeniu organizacyjnym. Jak wspominałem na początku, SM powinien operować również na tym poziomie, a nie skupiać się wyłącznie na pracy z Zespołem i jego członkami.

Wymienione we wstępie prowadzenie szkoleń i warsztatów na temat Scruma to oczywiście nie wszystko. Scrum Master powinien przewodzić całym procesem wdrażania Scruma w organizacji i instruować ją jak w poprawny sposób korzystać z tego frameworku. Występuje tu zatem w roli doradcy, nauczyciela czy też mentora. Dodatkowo dba, żeby nowe, empiryczne podejście było zrozumiałe dla wszystkich i stosowane zgodnie z założeniami. Aby wywiązać się z tej odpowiedzialności musi oczywiście posiadać odpowiednie umocowanie w organizacji, a jego decyzje i rekomendacje powinny być respektowane.

W praktyce Scrum Masterzy często organizują specjalne grupy robocze. W ich skład wchodzą różne osoby mające realny wpływ na kształt całej organizacji. Dzięki temu przyspieszają proces wprowadzania zmian systemowych. Często wdrażanie Scruma odbywa się również w sposób iteracyjny, oparty na empiryzmie. Innymi słowy można Scruma wdrażać Scrumem 😉

8 Czapek Scrum Mastera

Barry Overeem, profesjonalny trener Scrum z organizacji Scrum.org opublikował kilka lat temu bardzo ciekawy artykuł o tytule „8 Stances of a Scrum Master”. Tłumaczy w nim różne role w jakie wciela się na co dzień Scrum Master. Kilka z nich zostało wymienione już w poprzednich akapitach. Zdaniem autora, dobry SM powinien przybierać różne postawy w zależności od sytuacji. Zakres jego obowiązków można by podzielić na przysłowiowe czapki, a jest ich łącznie osiem.

1. Lider Służebny (servant leader)- służebny czyli taki, który służy przede wszystkim zespołowi, powoduje jego rozwój, motywuje do wychodzenia ze strefy komfortu czy staje w jego obronie. Esencję służebnego przywództwa dobrze oddaje cytat Simona Sinka, który mówi, że „prawdziwą rolą liderów jest kształtowanie kolejnych liderów, a nie zdobywanie naśladowców”.
   
2. Coach – Scrum Master stosując narzędzia coachingowe, takie jak przykładowo zadawanie pytań otwartych, motywuje zespół do rozwoju i samodzielnego rozwiazywania problemów. Wzmacnia tym samym jego zdolności do samozarządzania. Mówi się, że SM począwszy od pierwszego dnia, w którym dołącza do zespołu, powinien robić wszystko aby stać się zbędnym.
   
3. Facylitator – w tej roli SM najczęściej występuje przy okazji Wydarzeń Scrumowych. Stosowanie technik facylitacji pozwala zespołowi skończyć je w wyznaczonym czasie i zapewnia, że został spełnionych ich cel. Powoduje także większe skupienie na właściwym temacie wydarzenia i nie marnowanie czasu na dyskusje poboczne.
   
4. Nauczyciel – czasami początkujący Zespół Scrumowy potrzebuje bardziej dyrektywnych wskazówek i konkretnego wsparcia. Wówczas Scrum Master przyjmuje postawę nauczyciela i po prostu przekazuje swoją wiedzę odnośnie praktyk czy wartości agile’owych.
   
5. Mentor – Scrum Masterzy są też wsparciem mentorskim, czyli dzielą się swoim doświadczeniem i przedstawiają własny, ekspercki punkt widzenia. Na podstawie wskazówek mentora, osoba mentorowana samodzielnie podejmuje decyzję jak rozwiązać daną sytuację. Mentor różni się tym od coach’a, że ma merytoryczną wiedzę w danym zakresie.
   
6. Menedżer – SM nie jest menedżerem czy bezpośrednim kierownikiem członków swojego zespołu i nimi nie zarządza. Mówi się natomiast, że jest menedżerem procesu Scrumowego i odpowiada za jego zrozumienie i przestrzeganie w zespole.
   
7. Usuwacz przeszkód – co do zasady Scrum Master powinien uczyć zespół samodzielnego rozwiązywania przeszkód stojących mu na drodze. Jeżeli jednak stanowią ona zbyt duże wyzwanie, SM powinien przyjść im z pomocą i spowodować usunięcie przeszkody czyli tak zwanego „impedimentu”.
   
8. Agent zmiany – Scrum Master powinien być osobą, która bezustannie podważa status quo, jest prowodyrem zmiany i stale wskazuje miejsca do poprawy.

Jak widać z powyższego akapitu, nie jest łatwo odpowiedzieć jednym zdaniem na pytanie co robi Scrum Master. Jest to bardzo obszerna rola wymagająca szeregu różnych kompetencji i umiejętności odpowiedniego ich zastosowania w zależności od sytuacji.

Jakie cechy powinien mieć Scrum Master?

Zacznijmy od odwagi, będącej też jedną z pięciu wartości Scruma. Osoba pełniąca tę rolę musi mieć jej na tyle dużo, aby otwarcie podważać status quo czy też nie bać się stanąć w obronie swojego zespołu. Powinna chronić go zarówno przed zewnętrznymi rozpraszaczami jak i wewnętrznymi konfliktami.

Następną cechą dobrego Scrum Mastera jest umiejętność zachowania zimnej krwi i otwartej, proaktywnej postawy, niezależnie od sytuacji. Każdy problem można rozwiązać, trzeba tylko odłożyć emocje na bok i podejść do niego w sposób konstruktywny. Innymi słowy zawsze szukamy sposobów, a nie powodów 🙂

Kolejna, niezbędna cecha w tej roli, to umiejętność obserwacji, wyciągania wniosków i nieustanna chęć szukania nowych rozwiązań. Scrum Master powinien poświęcać część swojego czasu na uważne monitorowanie zespołu i jego środowiska pracy oraz poszukiwanie obszarów, które wymagają usprawnienia. Takim działaniem będzie bezpośrednio wpływać na stopniowe podnoszenie efektywności zespołu.

W pracy Scrum Mastera bardzo przydatna może też okazać się wiedza techniczna. Scrum Master z odpowiednimi podstawami może wykorzystać swój know how, aby lepiej zrozumieć istotę problemów deweloperów i swobodniej się z nimi komunikować.

Podsumowanie

Zapamiętaj!

• Rola Scrum Mastera to aktywność na różnych poziomach organizacji. Wspiera zarówno Deweloperów, Product Ownera jak i całą organizację.
  
• Scrum Master w zależności od sytuacji przybiera różne postawy. Czasami występuje w roli doradcy, nauczyciela, mentora. Zdarza mu się też „założyć czapkę” facylitatora, coacha czy nawigatora rodzącego się konfliktu w zespole.
  
• Skuteczny Scrum Master powinien być odważny, posiadać proaktywną, otwartą postawę, kontrolować swoje emocje, stawać w obronie zespołu i rozumieć podstawy techniczne związane z wytwarzaniem oprogramowania.